Wikipedia:UIL Besono

«	Supru a UIL kontenaje Angli versione de disi chapitre	»
Antei: Introduktione		Sekuenti: Non-savo de stranji lingues

Besono de Interlingue

Amerkane pove voyaja fro Boston a San Francisco sin audi plu kam un lingue. Ma si le vud voyaja tra li sami distantia sis li Atlante, le vud have totalim diferanti rakonte por rakonta. Suposi ke le vud starta fro Oslo e vud voyaja vers li Sude o li Sud-Este: tand lo vud audi forsan norvegum, suedum, danum, germanum, chekoslovakum, hungarum, rumanum, bulgarum, turkum, grekum, e tand in Egipte arabum e poki anglum – dekdu diferanti lingues, ek kel li majoritate vud es kompletim non-komprendabli da le. E ankore le vud non ha audi duime ek li lingues parlat in Europa. Li malediktione de Babel ankore es kun nus. Quanti homes ha es in sirkumstanties in kel les ha senti li bares de lingue kom seriosi desavantaje, in kel les ha es desirosi tu komunika liberim kun kelke, tu questiona, obtena o provise informatione, e set., tum kel ha bli fa kom non-posibli pro len propri e li altri komplisen manko de sati lingual savo! Non es tre plesanti engajo in diskusione kel interesa on, si on senti ke, malgre ke on have li maxim bon argumentes, li altri home es dominanti, pro ke li konversatione es in len patral lingue, in kel on pove exprese nur tum kel on pove, quankam le pove dikte omnum kel le voli. In siential kongreses, kom profesore Pfaundler dikte, “nur tre pokes pove parteprenda in li diskusiones, e multes mus es bonim kontenti si les pove komprenda li ordinarim rapidim dikteti paperes. On non fa multi importanti kritikes pro ke on non posese li poveso por diskuse questione in altrilandal lingue, e non voli exposi se al posibleso de objetione, kausat non tam multim da non-savo del diskuseti teme kam da manko de fasili povo de expresione. Omni membre de kongrese ha observa ke kand unque li lingue usat in li paperes chanja, konsiderindi nombre ek li audientia liva kun plu o min multi bruiso, por evita bli forsa askolta papere kel les non komprenda.

Kelkitem in international diskusiones li tri chefi lingues es permiset, e chak separati diktione mus bli tradukte en li du altris. Me esed presenti in tali kongrese in København ye 1910 e vidad quam non-tolerabli disi trananti repetitione mus nesesarim es, non minim multim a tes kel kom me self komprendad anglum, fransum e germanum kun perfekti fasileso: irgum kom real, vivosi diskusione esed exkluset dal non-evitabli tardisos – sin mentiona li non-sateso de multus ek li improviseti traduktiones.

Relat printatus aferes es kelkigrad plu bon, ma non totim satisfaktanti. Li majoritate de siential homos pove nunitem lekte libres e paperes pri sen propri spesial fake in li tri chefi lingues, anglum, germanum e fransum; ma tum non plus es sufisanti. Un ek li maxim importanti tretes del lasti sent yares es li nationaleso-movemente, in politike, in literature, in arte, in omnus. Even mikri nationes voli aserte se e montra sen simboles ye chaki okasione, por montra sen non-dependanteso ye sen plu potenti visines. Li kreskanti pluboniso de plusi edukatione omnilok fortunosim ha posiblifika li printo de libres pri siential temes even in lingues parlat da relativim mikri nationes. Ma tum kel es benefise por disi landes self, povud in kelki kasus es detrimental al toti monde, e even a autores, si penses kel es digni de difusione tra li omni globe nun es fat aksesabli a nur mikri fraktione de tes kel les devud interesa. In men propri fake, me ha have okasione tu vida qualim exelanti verke skriptet danim, kel povud ha multim influa nuni linguistikal penso, ha resta praktikalim non-savati exter Skandinavia. (Vida men libre Language (Lingue) sub Rask e Bredsdorff; me povud ha mentiona anke Westergaard e Thomsen.). Li ex-sekretarie del Berlin Akademie, li eminenti klasikal skolaste, H. Diels, dikte: ”Non-kalkulabli es li intelektual perdatus pagat ye omni yare pro li national rekreatione de mikri, ma altim talentosi, sientialim aktivi popules kel insista ke siential verkes (ek kel non omnus pove bli tradukte) devud apari in len propri, angustim limitati lingues.” Relat me self, quankam me ha pasa li maxim grandi parte de men vivo studiant diferanti lingues, me ha kelkitem mus latruplasa kom non-lekteti, libres e paperes kel me tre multim volud studia, ma kel faktim esed skriptet in lingue ye kel me non esed sat familiari.